صفحه آرایی کتاب از دیرباز اهمیت فراوانی داشته است. در این مقاله قصد داریم در مورد صفحه آرایی کتاب در چاپ و نشر توضیح دهیم. کاری که در زبان فارسی آن را صفحه آرایی می نامیم و در زبان انگلیسی لی آوت (Layout)، نامیده می‌شود. اما منظور از این کلمه چیست و چه کاربردهایی دارد و هدف از آن چه می‌باشد؟
صفحه آرایی در فرایند چاپ مقاله، ویرایش مقاله علمی پژوهشی و حتی زمان تهیه پاورپوینت دفاع از پایان نامه اهمیت دارد. موسسه علمی پژوهشی نصیر کلیه خدمات گفته شده را با کمترین هزینه انجام می دهد.
فهرست مطالب
صفحه آرایی کتاب چیست؟
در صفحه بندی یا طراحی صفحه مجموعه‌ای از اطلاعات اعم از:
متن یا نوشته، تصاویر و عکس‌های مختلف، یا ترکیبی از هر دو که در یک فضای از پیش تعیین شده و محدود جمع‌آوری و تنظیم می گردد.
به عبارتی نحوه آماده‌سازی صفحات برای چاپ، صفحه آرایی کتاب نامیده می‌شود. در واقع می‌توان گفت که هنر آراستن یک صفحه ، کتاب یا سند به‌صورت علمی وتخصصی Layout یا صفحه آرایی می نامند. صفحه آرایی هنری است که مخاطبین را در مقابل خود به توقف وا می دارد و توجه او را به خود جلب می‌کند. به همین دلیل او را به مطالعه ادامه متن مجاب می کند. اما این کار نیازمند دانش و توانایی‌های لازم می باشد که تنها با شناخت مخاطبین ، دانش روز صفحه آرایی و به‌کارگیری اصول علمی و روانشناسی میسر می گردد.
همچنین تمرین ، تجربه و تلاش در این زمینه از مهمترین ضروریات به شمار می آید. طراحی صفحه زیرمجموعه‌ای از هنر گرافیک است و تلاش می‌کند تا یک ارتباط موزون و مناسب از نظر بصری بین نوشته‌ها و تصاویر و فضای موردنظر ایجاد کند. صفحه آرایی کتاب کاربردهای کاربردهای فراوانی دارد از جمله اینکه ،برای طراحی مجله و کتاب و انواع نشریات ، طراحی کاتالوگ حرفه ای، طراحی حرفه ای پوستر و دیگر موارد نیز به کار می‌رود.
تاریخچه صفحه آرایی در ایران
صفحه آرایی کتاب برای اولین بار در ایران توسط سومری‌ها ایجاد و ابداع گردید و این قوم اولین کسانی بودند که نوشته‌های خود را صفحه بندی کردند. با این تفاوت که صفحات آن‌ها از لوحه های گلی به جای کاغذ استفاده می کردند. هر لوحه گلی شامل یک سری مطالب مرتبط بوده و ضخامت و قُطر این ورقه‌های گلی تا چند سانتی‌متر می‌رسید. سپس این ورقه‌ها را در اتاقی به دیوار نصب می‌کردند. پس از آن پوست حیوانات برای تهیه کتاب مورد استفاده قرار می گرفت و بعدها کتاب‌های کاغذی ایجاد شدند و وارد بازار شدند.
چاپ سنگی و سپس چاپ سربی در دوره قاجار رایج شد.و بعد از آن انواع مختلف روش‌های چاپ در کشوراستفاده می شد.
در این مرحله صفحه آرایی کتاب وارد دوره جدیدی می‌شود که از تکنیک‌ها و امکانات فنی زیادی در آن استفاده می گردد. طراحی و زیبایی شناسی طرح وارد کتاب‌آرایی و صفحه بندی می‌شود و متقارن بودن اجزا و عناصر , تقسیم‌بندی متقارن سطوح , تنظیم هندسی نقش ها , ترکیب و تلفیق خطوط به‌صورت موزون و ترکیب متعادل رنگ‌ها برای آرایش صفحات مورد اهمیت قرار می‌گیرد. درواقع هدف از صفحه بندی ایجاد یک هماهنگی بصری بین جزئیات صفحه می باشد. امروزه برای تهیه کتاب از الگوی کشورهای پیشرفته صنعتی استفاده می‌شود که می‌تواند برای مطبوعات و کتاب ایران بسیار مفید باشد.
مهمترین هدف صفحه بندی کتاب
1. هدف اول: یک صفحه باید اطلاعات را به بهترین و ساده‌ترین شکل ممکن ارائه نماید.
2. هدف دوم: توجه مخاطب را جلب کنید و او را مطالعه ادامه مطلب دعوت کنید.
برای رسیدن به این اهداف از عکس, طرح , جداول و اشکال مختلف در کنار کلمات و حروف استفاده می‌کنید تا بتوانید منظور خود را به بهترین شکل ممکن برسانید و البته که همه آن‌ها را باید به زیبایی در کنار هم قرار دهید. افزایش سرعت و انتقال اطلاعات به ساده‌ترین شکل با چیدمان مناسب مطالب و صفحه آرایی میسر می‌شود که ارتباط تنگاتنگی میان مفاهیم و مخاطب به وجود می‌آورد.
مهمترین اصل در صفحه آرایی کتاب
اطلاعات مندرج در یک صفحه توسط طراح باید خیلی روان تر از زمانی باشد که یک فرد عادی همان اطلاعات را در صفحه درج کرده باشد. بنابراین یک صفحه با مجموعه‌ای از اطلاعات , متن ها و تصاویر درصورتی‌که درک آن برای مخاطب دشوار باشد و یا رغبتی به خواندن آن در وی به وجود نیاورد صفحه آرایی تلقی نمی شود.
کاربردی بودن، زیبایی‌آفرینی، ارزش‌گذاری، از اهداف مهم و موردتوجه در صفحه آرایی کتاب به شمار می‌رود.
نکات مهم در صفحه آرایی کتاب
در صفحه آرایی انتخاب چه عناصری مهم است؟
نوع فونت ، اندازه کلمات ،فاصله از حاشیه ، فواصل بین خطوط، طراحی گرافیکی مناسب صفحات، انتخاب مناسب رنگ‌ها و جاگذاری متناسب اطلاعات اهمیت زیادی دارد.
مواردی که در صفحه آرایی در چاپ باید به آن توجه کرد شامل:
1. چینش حروف: یکی از مفاهیم صفحه‌آرایی حروف‌چینی است.
2. نوع و اندازه حروف: صفحه‌آرا باید اندازه و نوع حروف توجه کند.
3. تک ستونه یا دو ستونه: رایج‌ترین شکل کتاب تک ستونه است اما برای طراحی پمفلت , طراحی مجله و … می‌توان از دو ستونه استفاده نمود.
4. سطر بندی: ردیف کردن سطرهای محتوای کتاب
5. حاشیه کتاب: تنظیم حاشیه به طور دقیق
6. جلورفتگی یا تورفتگی در اول پاراگراف: معمولاً اولین سطر پاراگراف‌ها را با یک تورفتگی شروع می‌کنند.
7. پر کردن کتاب: برای بردن یک مطلب در بیش از یک صفحه یا افزایش حجم کتاب می‌توان فاصله سطور یا حروف را افزایش داد .
در واقع صفحه بندی کتاب از مهمترین اقدامات جهت آماده‌سازی پیش از چاپ می باشد. دیدگاه خلاقانه و طراحی مناسب از دیگر عواملی است که در صفحه آرایی باید به آن توجه نمود. شما با صفحه بندی مناسب رغبت بیشتری در مخاطب برای پیگیری مطالب ایجاد می کنید و این مسئله به ویژه در چاپ می‌تواند نوعی تبلیغات یا بازاریابی موثر به شمار رود زیرا شما مخاطب خود را مشتاق به پیگیری مطالب نشریه و مجله می‌نمایید. این کار کمک به رشد و توسعه فرهنگی کشور نیز می کند.
صفحه آرایی کتاب باید متناسب با مفاهیم و اطلاعات ارائه شده انجام گیرد. مثلا درصورتی‌که برای چاپ کتاب کودکان نیاز به صفحه بندی دارید باید بتوانید از تصویرسازی ، طرح، فونت، رنگ، قطع و فضای سفید خوانی متناسب با گروه سنی موردنظر استفاده کنید. درواقع چهارچوب اصلی شما برای چیدمان مطالب، پاراگراف‌بندی، استفاده از رنگ‌ها و تصاویر و …. با توجه به موضوع و مخاطب انتخاب می گردد. ضمن اینکه زیبایی شناسی صفحه نیز اهمیت زیادی دارد و مطابق با استانداردها و اصول صفحه بندی باید انجام گیرد.
صفحه آرایی چگونه انجام می‌شود؟
امروزه برای صفحه آرایی کتاب نرم‌افزارهای مختلفی مورد استفاده قرار می گیرد درحالی‌که در گذشته این کار به‌شکل دستی انجام میگرفت. ادوبی ایندیزاین(indesign) یکی از پرکاربردترین برنامه هایی است که جهت صفحه آرایی کتاب مورد استفاده قرار می گیرد. از دیگر نرم‌افزار صفحه آرایی چاپ و نشر به نرم افزارمیتوان به QuarkXPress اشاره کرد. یک طراح حرفه‌ای برای صفحه بندی به شمار می‌رود. این نرم‌افزار با پروژه‌های فتوشاپ مطابقت دارد و امکان بارگذاری تصاویر با حجم و سایز زیاد را نیز فراهم می‌کند. پیج میکر یا page maker و نرم‌افزار Freehand از دیگر نرم‌افزارهای مورد کاربرد در صفحه بندی می باشند.
کاربردهای نرم افزارهای مختلف جهت افزایش کیفیت صفحه بندی
- مایکروسافت ورد برای تایپ
- ادوبی فتوشاپ برای ادیت و آماده‌سازی تصاویر
- ادوبی ایندیزاین برای صفحه آرایی
- ادوبی الیستریتور برای ساخت و تبدیل فایلهای indesign به پی دی اف که جهت چاپ کاربرد دارد
از رایج‌ترین نرم‌افزارهای صفحه بندی به شمار می‌روند. این نرم‌افزارها نیازی به فارسی سازی جهت نصب فونت‌های فارسی دلخواه شما ندارند و می‌توانند پاسخگوی طراحان و انتشارات در کشور باشند.
جمع بندی
پس همانطور که در خواندیم صفحه آرایی کتاب جز کارهایی که نیاز به خلاقیت و دقت نظر بالایی می باشد و ما در موسسه علمی پژوهشی نصیر این خدمات را همانند سایر خدمات مانند ویراستاری مقاله، چاپ مقاله JCR، به بهترین شکل ممکن انجام میدهد.